Ελληνική έρευνα για τη μείωση του στρες στο περιοδικό Nature

Πηγή: http://thalesandfriends.org/el/2012/04/19/elliniki-ereuna-gia-ti-meiosi-tou-stres-sto-periodiko-nature/

Συντάκτης: Γιώργος Καρουζάκης

Στις αρχές του προηγούμενου μήνα το περιοδικό Nature, το εγκυρότερο επιστημονικό περιοδικό στον κόσμο, φιλοξένησε τα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας η οποία εξετάζει τη σχέση του στρες με την εκτέλεση επιδέξιων καθηκόντων σε τομείς όπως είναι η χειρουργική επιστήμη και η πλοήγηση αεροπλάνου.

Επικεφαλής της ομάδας των κορυφαίων επιστημόνων που ολοκλήρωσαν το πρώτο στάδιο της έρευνας είναι δύο ΄Ελληνες: o Ιωάννης Παυλίδης, καθηγητής της διακεκριμένης έδρας Eckhard Pfeiffer στο τμήμα Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Χιούστον και διευθυντής του Εργαστηρίου Υπολογιστικής Φυσιολογίας του ίδιου πανεπιστημίου. Και ο Παναγιώτης Τσιαμυρτζής, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.


Παναγιώτης Τσιαμυρτζής
Τα συμπεράσματα της έρευνας ανοίγουν ένα νέο παράθυρο στην επιστημονική έρευνα. Ανατρέπουν τις παλαιότερες αντιλήψεις για την εκπαίδευση των χειρουργών και των πιλότων, οι οποίοι καλούνται καθημερινά, μέσα σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, να εκτελέσουν δύσκολα και επιδέξια καθήκοντα.

Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων στο περιοδικό Nature αποκαλύπτει βήμα-βήμα την προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν πώς ποικίλες πηγές και πρότυπα άγχους ορίζουν την ανθρώπινη εμπειρία και την εκτέλεση καθηκόντων που απαιτούν επιδεξιότητα.

Για την έρευνα, η οποία έχει λάβει ήδη μεγάλη δημοσιότητα στην Αμερική, μιλήσαμε στην Αθήνα με τον Παναγιώτη Τσιαμυρτζή, ο οποίος και έκανε την στατιστική ανάλυση των δεδομένων που συνέλεγε επί τρία χρόνια μια μεγάλη επιστημονική ομάδα.

Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια καινούργια μέθοδο μέτρησης του στρες η οποία καταγράφει τα σημάδια του άγχους, εξ αποστάσεως, χωρίς τη διαμεσολάβηση καλωδίων. Με τη χρήση μιας θερμικής κάμερας κατάφεραν να μετρήσουν την ένταση και τη διάρκεια του στρες παρατηρώντας μια ομάδα 17 χειρουργών, δέκα έμπειρων και εφτά αρχαρίων. Η θερμική κάμερα έχει τη δυνατότητα να μετρά αξιόπιστα το στρες από την εφίδρωση που εντοπίζεται στο πάνω χείλος, κάτω από την περιοχή της μύτης. Τα ίχνη της εφίδρωσης στην κάμερα εμφανίζονται ως μικροσκοπικές μαύρες κουκκίδες.





«Εκτός από την θερμική εικόνα καταγράφαμε κάθε περίπτωση και με μία συμβατική κάμερα ώστε να βλέπουμε και τις εκφράσεις του προσώπου στην εκτέλεση των καθηκόντων» λέει ο Παναγιώτης Τσιαμυρτζής. Και προσθέτει: «Επιβεβαιώσαμε ακόμα ότι οι νεαροί γιατροί ήταν πιο αγχωμένοι από τους έμπειρους, κάτι που ήταν ορατό και στις μετρήσεις της θερμικής κάμερας και ότι οι αρχάριοι έκαναν, όπως ήταν φυσικό, περισσότερα σφάλματα από τους έμπειρους. Εκεί όμως που δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά ήταν στο κόψιμο μιας γάζας, όπου έμπειροι και αρχάριοι έκαναν με την ίδια συχνότητα λάθος. Όχι απαραιτήτως πολλά λάθη. Στην Ιατρική ακόμα και ένα λάθος είναι αρκετό. Διαπιστώσαμε λοιπόν, ότι ο τρόπος με τον οποίο αξιολογούνταν μέχρι πρόσφατα οι γιατροί δεν ήταν πολύ ακριβής. Αφού, σε ορισμένες περιπτώσεις, έδειχνε ότι οι αρχάριοι ήταν το ίδιο καλοί με τους έμπειρους».

Ένα ακόμα ενδιαφέρον συμπέρασμα της έρευνας ήταν ότι οι αρχάριοι προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν το καθήκον που είχαν αναλάβει πάρα πολύ γρήγορα, ως αντίδραση στο φόβο ότι δεν θα καταφέρουν να το τελειώσουν στον απαιτούμενο χρόνο. Εκτός του ότι η κατάρτισή τους δεν επιτρέπει αυτή την ταχύτητα, η επιλογή αυτή πολλαπλασιάζει τα λάθη. Συνεπώς, τα λάθη οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο και μετατρέπουν γρήγορα το άγχος του σε έντονο στρες. Αν για παράδειγμα ένας αρχάριος οδηγός, στην προσπάθεια του να οδηγήσει ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο, υιοθετούσε μια ανάλογη συμπεριφορά, θα σκοτωνόταν στα πρώτα λεπτά της οδήγησης.

«Τι θα γινόταν άραγε αν οι εκπαιδευόμενοι εκτελούσαν την εργασία τους λίγο πιο αργά και ήταν πιο προσεκτικοί; Ίσως να είχαν λιγότερο στρες, να έκαναν λιγότερα λάθη, και με λιγότερο στρες και λιγότερα λάθη είναι πολύ πιθανόν να τέλειωναν και πιο γρήγορα ο,τι είχαν αναλάβει. Τα αυξημένα λάθη σε οδηγούν σε αυξημένο αριθμό διορθωτικών ενεργειών που έχουν άμεση επίδραση στο χρόνο» διαπιστώνει ο Παναγιώτης Τσιαμυρτζής.

Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα συμπεράσματα της έρευνας που μπορούν να οδηγήσουν την εκπαίδευση, γιατρών και πιλότων, σε διαφορετικές κατευθύνσεις. «Θα χρειαστεί να αλλάξει ο τρόπος εκπαίδευσης, να ζητήσει κάποιος από τους εκπαιδευόμενους να μην νοιάζονται αρχικά για το χρόνο για ολοκληρώσουν σωστά μια εργασία. Μόνο έτσι μπορεί να μάθει κάποιος να μην κάνει λάθη και να χτίσει σωστά την κατάρτισή του. Όσο περνάει, βέβαια, ο καιρός μπορούμε προσθέσουμε σταδιακά τον παράγοντα χρόνο στη διαδικασία. Είναι αναμφισβήτητα σημαντικός παράγοντας. Δεν μπορείς να είσαι πιλότος, να αντιμετωπίζεις μια έντονη κατάσταση και να πεις: «μισό λεπτάκι να καθίσουμε με ηρεμία να το σκεφτούμε» λέει ο Παναγιώτης Τσιαμυρτζής.

Ο ίδιος επισημαίνει, τέλος, ότι η έρευνά τους ανοίγει ένα παράθυρο στην επιστημονική μελέτη του στρες η οποία μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του άγχους σε αρκετές εκπαιδευτικές διαδικασίες. Για αυτό και στο επόμενο στάδιο της έρευνάς τους θα εμπλακούν επιστήμονες διαφορετικών αντικειμένων, ανθρωπολόγοι, γενετιστές, ψυχολόγοι ώστε να σχεδιαστεί μια πληρέστερη πιο σφαιρική εικόνα της συμπεριφοράς των ανθρώπων που καλούνται να ολοκληρώσουν δύσκολα καθήκοντα σε περιορισμένο χρόνο.